Vragen

Een praktijkgericht vak is een vak waarin leerlingen praktische kennis en ervaring opdoen in verschillende onderdelen van de arbeidsmarkt of de samenleving. Bij een praktijkgericht vak voeren leerlingen praktische, levensechte en realistische opdrachten uit bij of voor opdrachtgevers (bedrijven en instellingen) binnen en buiten school. Hierdoor ervaren leerlingen hoe het eraan toe gaat in de praktijk. Zij leren tijdens het praktijkgericht vak ook bredere praktische vaardigheden aan zoals samenwerken, presenteren, zelfstandig werken en plannen. Ze kunnen zich ook oriënteren op verschillende opleidingen en beroepen. Daarnaast staan LOB, vakspecifieke kennis en vaardigheden centraal.

U kunt zich voorbereiden door de factsheets te bekijken (klik bijvoorbeeld hier voor de factsheets voor docenten en schoolleiders), de handleiding te lezen en de examenprogramma’s door te nemen. Scholen die het praktijkgerichte vak willen aanbieden, kunnen hiervoor subsidie aanvragen via de website van DUS-I. Er volgt  namelijk nog een aanvraagronde: in januari 2026 (van 15 januari 2026 tot en met 17 februari 2026). Bekijk deze link voor de subsidieregeling. Via deze link ga je naar de website van DUS-I waar je te zijner tijd een aanvraag kunt doen. Bekijk ook het webinar over de invoering van het praktijkgerichte programma in de gemengde en theoretische leerweg van het vmbo. En luister naar de podcast van SLO over het praktijkgerichte programma met ervaringsdeskundigen.

Het praktijkgerichte vak is ingericht om in leerjaar 3 en 4 van de gemengde en/of theoretische leerweg te worden aangeboden. Aan het eind van leerjaar 2 kiezen leerlingen dit vak. Maar het is uiteindelijk aan de school zelf op welk moment leerlingen kiezen voor een praktijkgericht vak. Het is mogelijk om onderdelen van het praktijkgericht vak te starten in leerjaar 2.

Alle scholen met een gemengde leerweg en/of een theoretische leerweg (gl, tl) mogen vanaf schooljaar 2024-2025 het praktijkgerichte vak als examenvak aanbieden. De school bepaalt of zij het praktijkgericht vak zal aanbieden. Scholen kunnen straks dus kiezen: ze kunnen het huidige onderwijsprogramma blijven aanbieden, of het praktijkgerichte vak eraan toevoegen. Leerlingen kunnen een praktijkgericht vak kiezen dat door hun school wordt aangeboden.

Er volgen nog een laatste aanvraagronde: in januari 2026 (van 15 januari 2026 tot en met 17 februari 2026). Klik hier voor de subsidieregeling en klik hier voor de website van DUS-I waar je te zijner tijd een aanvraag kunt doen.

Scholen die subsidie kunnen aanvragen zijn voormalig tl-pilotscholen, alle gl- en tl-scholen die niet hebben meegedaan aan de pilot, vso-scholen met een gemengde en/of theoretische leerweg en vavo-instellingen met een theoretische leerweg. De subsidie bestaat uit opstart- en tegemoetkomingskosten.

Scholen kunnen subsidie aanvragen voor een cohort van twee schooljaren. Scholen die niet hebben meegedaan aan de pilot, mogen het eerste jaar gebruiken om het praktijkgerichte vak te ontwikkelen. Voormalig pilotscholen moeten beide twee jaren gebruiken om het praktijkgerichte vak daadwerkelijk aan te bieden.

Vanaf 2024-2025 mogen scholen de huidige 13 praktijkgerichte vakken aanbieden. Het voornemen is om vanaf schooljaar 2028-2029 een eventuele aanpassing op het aanbod van praktijkgerichte vakken door te voeren. In de tussentijd wordt onderzocht wat de beste manier is om het aanbod vorm te geven.

Ja, maar alleen als de vestiging waar deze leerling is ingeschreven over een tl-licentie beschikt of deel uitmaakt van een scholengemeenschap met ten minste een vestiging met een mavo-licentie (zie volgende vraag).

Vmbo-vestigingen met een tl-licentie, die een gl-examenprogramma aanbieden dat bestaat uit:

1. Gemeenschappelijke deel: Nederlands, Engels, Maatschappijleer, CKV, LO en het profielwerkstuk
2. Profieldeel: twee profielgebonden avo-vakken en het praktijkgerichte vak (PGP)
3. Vrije deel: een vrij avo-keuzevak en twee beroepsgerichte keuzevakken

mogen een gl-diploma uitreiken, mits zij ook voldoen aan de andere eisen voor de bovenbouw. Leerlingen voldoen hiermee tevens aan de eisen voor een tl-diploma, die ze ook mogen uitreiken als zij daar de genoemde tl-licentie voor hebben.

Van belang is dat de scholen zorgen voor twee profielgebonden vakken die in een tl-profiel passen. Hierbij is D&P een aandachtspunt, omdat de combinatie biologie en economie, Nask-1 en economie of biologie en Nask-1 bijvoorbeeld niet passen in een tl-profiel.

Ja, een vbo-vestiging die deel uitmaakt van een scholengemeenschap die ten minste een vestiging met een mavo-licentie omvat, mag op basis van artikel 3.45 een tl-diploma door de rector of directeur laten uitreiken aan de gl-leerling als de leerling voldoet aan de genoemde voorwaarden in Artikel 3.45 Uitvoeringsbesluit WVO 2020. Uiteraard moet de leerling voldoen aan alle exameneisen voor een tl-diploma en de eisen van de tl-bovenbouw (zie hiervoor ook de vraag: Komt een leerling in de gemengde leerweg met een praktijkgericht programma in aanmerking voor een tl-diploma?)

Belangrijk hierin is de definitie van een scholengemeenschap: gemeenschap van twee of meer scholen. Een scholengemeenschap bestaat dus uit twee of meer scholen (lees: schoolsoorten) voor voortgezet onderwijs, die samen een geheel vormen (de scholengemeenschap heeft dus 1 BRIN-nummer, bv 00AA). Je hebt verschillende ‘scholen voor voortgezet onderwijs’: een school voor pro, een school voor vbo, een school voor mavo, een school voor havo en een school voor vwo.

Aan een scholengemeenschap is altijd een hoofdvestiging verbonden. Daarnaast kunnen er nog 1 of meerdere nevenvestigingen of tijdelijke nevenvestigingen aan verbonden zijn. Alle vestigingen hebben een nummer achter de BRIN-code: 00AA00 (hoofdvestiging), 00AA01 (nevenvestiging), enz. De vestigingen maken deel uit van de scholengemeenschap omdat de eerste vier tekens van het brinnummer gelijk zijn (00AA). Dit is dus wat anders dan een bestuur omdat een bestuur meerdere (categorale) scholen of scholengemeenschappen in stand houdt. Een bestuur kan dus meerdere brinnummers hebben. Dus als er binnen het bestuur een school is met een mavo-licentie maar met een ander brinnummer dan gaat artikel 3.45 niet op. Ze behoren dan niet tot dezelfde scholengemeenschap.

Een voorbeeld:

Een leerling doet met succes gl-examen op een vestiging met een vbo-licentie (Brinnummer: 00ZZ02). De betreffende leerling heeft een praktijkgericht programma gevolgd in het examenprogramma en succesvol afgesloten en voldoet verder aan alle eisen voor een gl-diploma, en de eisen van de bovenbouw. De betreffende leerling heeft recht op een gl-diploma omdat de vestiging een vbo-licentie heeft.

De vestiging maakt deel uit van een scholengemeenschap met een hoofdvestiging (Brinnummer 00ZZ00) en twee nevenvestigingen (00ZZ01 en 00ZZ02). Omdat de hoofdvestiging een mavo-, havo en vwo-licentie heeft kan de leerling ook een tl-diploma krijgen op basis van artikel 3.45, mits de leerling voldoet aan alle eisen voor een tl-diploma.

Voor een gl-school bestaan verschillende scenario’s:

• De school kiest ervoor om geen praktijkgericht vak aan te bieden. Het examenprogramma blijft gelijk.
• De school kiest ervoor om het praktijkgerichte vak aan te bieden in het profieldeel. Het praktijkgerichte vak vervangt daarmee de profielmodules van het beroepsgerichte profielvak. De keuzevakken van het beroepsgerichte programma blijven bestaan in het vrije veel. Het praktijkgerichte vak vormt samen met de twee beroepsgerichte keuzevakken het praktijkgerichte programma in de gl.
• De school biedt het praktijkgerichte vak extracurriculair aan. Het examenprogramma blijft gelijk aan de huidige situatie.

Voor een tl-school bestaan verschillende scenario’s:

• De school kiest ervoor om geen praktijkgericht vak aan te bieden. Het examenprogramma blijft gelijk.
• De school kiest ervoor om het praktijkgerichte vak aan te bieden in het vrije deel als avo-keuzevak.
• De school biedt het praktijkgerichte vak extracurriculair aan. Het examenprogramma blijft gelijk.

In de tl is het praktijkgericht vak niet gebonden aan een profiel of profielvakken, omdat het vak in het vrije deel wordt aangeboden.

Nee, op de tl mag u niet het gehele beroepsgerichte programma aanbieden in het examenprogramma. U kunt wel de tl-leerling in de gelegenheid stellen omstellen om in aanvulling op hun reguliere vakkenpakket beroepsgerichte keuzevakken te laten volgen die u op de school aanbiedt. Ook kunt u op de tl het beroepsgerichte programma extracurriculair aanbieden, dus buiten het examenprogramma.

Vanaf schooljaar 2024-2025 hebben alle scholen de mogelijkheid het praktijkgerichte vak aan te bieden als examenvak. Dit is op vrijwillige basis; een school is dus niet verplicht het vak aan te bieden. In de tl kan het vak aangeboden worden in het vrije deel. In de gl kan het worden aangeboden in het profieldeel, in plaats van de profielmodules horend bij het beroepsgerichte programma. Lees de handleiding en bekijk deze factsheets voor meer informatie over het starten van het praktijkgerichte vak op jouw school: docenten, schoolleiders, leerlingen.

Een school mag verschillende praktijkgerichte vakken aanbieden, maar kan niet zomaar twee of drie examenprogramma’s combineren tot één schoolspecifiek vak waardoor leerlingen niet alle eindtermen van één examenprogramma aangeboden krijgen. Hoe de examenprogramma's uiteindelijk worden vertaald naar een onderwijs- en toetsprogramma is aan de school zelf.

Van de 13 praktijkgerichte vakken mogen de zeven licentievrije vakken op elke school met een tl worden aangeboden. Zes vakken zijn licentiegebonden en mogen enkel worden aangeboden door scholen die voor het gelijknamige profiel een licentie hebben. De docenten die dit licentiegebonden vak geven, moeten bevoegd zijn voor het gelijknamige profielvak in de basis- of kaderberoepsgerichte leerweg. Dat is ook het uitgangspunt bij de licentievrije vakken, maar omdat niet alle scholen docenten in dienst hebben met een bevoegdheid voor een profielvak, mag dit vak in ieder geval tot schooljaar 2027-2028 ook gegeven worden door een docent die bevoegd is voor de bovenbouw van de gemengde of theoretische leerweg van het vmbo en scholing heeft gevolgd die relevant is voor het geven van een praktijkgericht vak.

Het praktijkgerichte vak is een examenvak dat wordt afgesloten met een schoolexamen. In het praktijkgerichte vak doen leerlingen geen centraal examen.

Het praktijkgerichte vak telt mee in de slaag-zakregeling. Het is één van de vakken die meetelt voor het diploma. Het schoolexamenresultaat is opgebouwd uit de verschillende beoordelingen binnen het praktijkgerichte vak. Het schoolexamenresultaat is daarmee ook het eindcijfer en telt mee voor de vaststelling van de uitslag.

Het cijfer telt niet mee in de zogenaamde 5,5-regeling. Die regel bepaalt dat de leerling voor alle vakken waarin centrale examens wordt gedaan een 5,5 of hoger moet hebben gehaald. Het praktijkgerichte vak wordt echter met een schoolexamen afgesloten, waardoor deze regel niet geldt.

De mogelijkheid om te herkansen is aan de school. Dit moet de school opnemen in het examenreglement en het PTA.

Ja, een leerling kan met elk praktijkgerichte vak doorstromen naar het mbo.

Dit verschil bestaat omdat tl-leerlingen een avo-vak meer hebben dan gl-leerlingen, wat de aansluiting op de havo bevordert. Een gl-programma met twee grote praktijkgerichte vakken (samen 640 uur) zal de aansluiting op het havo niet bevorderen.

In de gl kan het praktijkgerichte vak niet een vak zijn dat telt als extra vak voor het doorstroomrecht. Een gl-leerling met een praktijkgericht programma kiest voor het doorstroomrecht naar het havo een extra algemeen vak in het vrije deel.

Een belangrijk onderdeel van het praktijkgerichte vak is dat de school samenwerkt met partners in de regio: het bedrijfsleven en het mbo. Minstens één van deze praktijkgerichte opdrachten komt van zulke externe opdrachtgevers. Dit is niet wettelijk verplicht, maar wordt wel sterk geadviseerd om leerlingen de beste leerervaring te bieden.

Scholen zullen u als bedrijf of instelling benaderen met de vraag of leerling een praktijkgerichte opdracht voor uw organisatie kunnen uitvoeren. Samen met de school kunt u een opdracht verzinnen die leerlingen kunnen uitvoeren. Wellicht heeft u een probleem waar leerlingen een oplossing voor kunnen verzinnen. Het is raadzaam om de examenprogramma’s er eens op na te slaan om te lezen wat verwacht wordt van de leerlingen. Goed om te realiseren is dat de praktijkgerichte opdracht geen stage is.

Voor meer informatie, lees de factsheet voor bedrijven en instellingen en lees en luister over de ervaringen bedrijven die hebben meegedaan aan een praktijkgerichte opdracht.

Voor het vormgeven van een praktijkgericht vak is samenwerking met het mbo en het bedrijfsleven van groot belang. Vroeg beginnen met het leggen van contact of het intensiveren van eventuele al bestaande banden is daarbij verstandig. Te denken valt aan het opstarten van samenwerking op het gebied van:

• levensechte opdrachten (inzet van mbo/bedrijven als opdrachtgever en/of als beoordelaar);
• het bieden van (onderdelen van) het praktijkgerichte vak op de locatie van het mbo/bedrijf;
• het geven van (onderdelen van) het praktijkgerichte vak door mbo-docenten/-studenten;

Veel vmbo-scholen hebben een bedrijvennetwerk. Het is raadzaam om u als school daarbij aan te sluiten. Ook mbo’s kennen bedrijvennetwerken waarbij aansluiting gezocht kan worden. Daarnaast kan het zinvol zijn actief te worden in regionale kringen van de Kamer van Koophandel, VNO-NCW, MKB-Nederland en brancheorganisaties. Het is daarbij belangrijk om bedrijven met concrete vragen te benaderen.